Artykuł jest semiotycznym studium map sieci odwrotnej ‒ wykresów stosowanych we współczesnych naukach przyrodniczych do reprezentacji dyfrakcji promieniowania rentgenowskiego na kryształach. Źródłem badanego materiału są artykuły z dziedziny krystalografii. Przeprowadzona analiza, wykorzystująca narzędzia pojęciowe używane w językoznawstwie, wykazuje, że rozważane obiekty znakowe to nielinearne teksty mieszane oparte w dominującej mierze na kodzie graficznym. W ich strukturze da się wyodrębnić zarówno elementy odnoszące się do rzeczywistości pozatekstowej, jak i metatekst oraz metajęzyk. Dekodowanie map sieci odwrotnej jest złożonym procesem, angażującym nie tylko (...) wiedzę o systemie ich języka, lecz także odbiór informacji o charakterze presupozycyjnym i implikacyjnym. Przegląd literatury krystalograficznej ujawnia istnienie dużej różnorodności form badanych wykresów. Najczęściej spotykane warianty zostały szczegółowo omówione, sformułowałem też postulaty dotyczące ich kodyfikacji, która mogłaby być pożyteczna z punktu widzenia ekonomii językowej naukowego dyskursu. Ponadto, zaprezentowałem przykładowe inne typy stosowanych w krystalografii dwuwymiarowych znaków ikonicznych, które mogą tworzyć makrosystem semiotyczny, wart dalszych studiów. (shrink)

Na pytanie o rozumienie pojecia przyrody udzielano w historii filozofii różnych odpowiedzi. W książce Mutschlera możemy znaleźć obszerny przegląd współczesnego rozumienia tego pojecia. Zasadniczy przełom w poglądach na przyrodę dokonał się na początku XVII wieku, kiedy to przy jej badaniu zaczęto się odwoływać do powtarzalnych eksperymentów, do metod ilościowych oraz do matematyki. Przykładem takiego postępowania jest metoda zaproponowana przez Galileusza, dla którego „księga przyrody" jest napisana w języku matematyki. Przed Galileuszem nikt nie wpadł na pomysł, zęby przyrody (...) traktować jako księgę napisaną w języku matematyki. Zwrotu „księga przyrody" lub „księga natury" używano już w średniowieczu i przeciwstawiano „księdze objawienia". Tego rodzaju przeciwstawienie odpowiadało równocześnie podziałowi na to, co „naturalne" i na to, co „ponadnaturalne". (shrink)

Przełożył, wstępem i przypisami opatrzył Zbigniew Nerczuk Zarysy Pyrrońskie – traktat w trzech księgach będący dziełem sceptyka Sekstusa Empiryka (II/III wiek n.e.), należy do kanonu tekstów filozoficznych, będąc jednym z niewielu zachowanych okruchów wielkiej tradycji krytycznej i sceptycznej, swymi źródłami sięgającej presokratyków, sofistyki i Sokratesa, rozwiniętej przez Pyrrona, a zwieńczonej wielkim dziełem Sekstusa Empiryka. Tradycja ta przez stulecia lekceważona i marginalizowana wskutek założonej przez kulturę europejską dominacji myśli Platona i Arystotelesa, odkryta i rozpowszechniona w XVI wieku, wyznaczyła kierunek rozwoju (...) dalszej myśli filozoficznej, zwracając ją w stronę rozważań dotyczących problemów poznawczych. Jedyne dotychczas opublikowane w języku polskim tłumaczenie Zarysów sporządzone przez Adama Krokiewicza ukazało się w 1931 roku i mimo jego niewątpliwej wnikliwości, niepowtarzalnego stylu, a także wielkiej roli, jaką odegrało w upowszechnianiu wiedzy o antycznym sceptycyzmie w Polsce, tak jak każdy przekład z biegiem czasu i ono powinno zostać skonfrontowane z nowszą wersją. Prezentując nowe tłumaczenie, jego Autor może mieć tylko nadzieję, że będzie ono stanowiło wartościową alternatywę dla niezwykłego dzieła Adama Krokiewicza. (shrink)

The aim of the article is to investigate some of the possible sources of inspiration for Orwell’s concept of the artificial language called Newspeak, which, in his novel Nineteen Eighty-Four, is shown as an effective tool of enslavement and thought control in the hands of a totalitarian state. The author discusses, in this context, the putative links between Newspeak and really existing artificial languages, first of all Esperanto, and also between Orwell’s notion of “doublethink”, which is an important feature of (...) the totalitarian mentality, and Czesław Miłosz’s notion of “ketman”, developed in his book The Captive Mind. But the main emphasis is on the connection between Orwell’s book and the slightly earlier novel by C.S. Lewis, That Hideous Strength. It is well known that Orwell knew Lewis’s book and expressed his mixed feelings about it. There are many specific, though far from obvious, similarities between the two books, but what seems to have been particularly inspiring for Orwell was Lewis’s vision of a thoroughly degenerate language that is used for political manipulation rather than for communication. (shrink)

Problem moralności w świetle języków słowiańskich.Artykuł jest próbą odpowiedzi na stawiane często pytanie: czy istnieje różnica między pojęciami Moral i Sitte. Na ogół odpowiada się, że pojęcia te są przez Kanta używane synonimicznie, oddanie różnicy miedzy nimi – jeśli miałaby być podkreślona – sprawia trudności tłumaczom dzieł Kanta. Ważnych intuicji dotyczących sposobu oddawania niuansów kantowskiej terminologii w języku polskim dostarczają pisma Krzysztofa Celestyn Mrongowiusza, ucznia Kanta i autora zbiorów notatek z wykładów Kanta o moralności, tłumacza i pisarza.

Badania nad podstawami matematyki przyniosły w ostatnich dziesięcioleciach wyniki, które wydają mi się ciekawe nie tylko dla nich samych, lecz także z uwagi na wnioski, jakie płyną z nich w odniesieniu do tradycyjnych problemów filozoficznych dotyczących natury matematyki. Same wyniki są dość szeroko znane, mimo to jednak sądzę, że warto raz jeszcze przedstawić je w zarysie, zwłaszcza w obliczu faktu, że dzięki pracy szeregu matematyków zyskały one znacznie doskonalszą formę, niż miały pierwotnie. Największy postęp, mający decydujące znaczenie dla (...) tych wyników, stał się możliwy dzięki precyzyjnemu zdefiniowaniu pojęcia skończonej procedury. Definicję taką można uzyskać na różne sposoby, które w efekcie dają dokładnie to samo pojęcie. Najbardziej zadowalający sposób polega moim zdaniem na sprowadzeniu pojęcia skończonej procedury do pojęcia maszyny o skończonej liczbie części, co uczynił brytyjski matematyk Turing. Co do filozoficznych konsekwencji wspomnianych wyników, nie sądzę, by kiedykolwiek należycie je przedyskutowano, czy choćby zwrócono na nie uwagę. (shrink)

Roman Ingarden, opisując rzeczywistość moralną, posługiwał się językiem wartości. Niniejszy artykuł przedstawia opis wartości moralnych i analizę terminologii stosowanej do ich charakterystyki i wyjaśniania sposobu ich istnienia. Istotne znaczenie dla teorii wartości moralnych ma doświadczenie powinności i problematyka normatywności. Zbadanie obu zagadnień prowadzi do pytań o sposób powstawania nowych klas wartości moralnych i rozpoznawania powinności do ich realizacji. Przeprowadzone badania pokazują także trudności związane ze stosowaniem języka wartości w komunikacji zagadnień moralnych.

Autor niniejszego artykułu stawia tezę, iż w _Biblii Paulistów_, w szczególności zaś w tłumaczeniu Ewangelii i Psalmów, zastosowano tylko pozornie „język współczesny”, gdyż jej tekst w wielu wypadkach zapożycza pełne frazy z _Biblii Tysiąclecia_. Powstaje w ten sposób pewna hybryda językowa, mieszająca język potoczny i już utrwalony tradycją „polski styl biblijny”. Tezę tę ilustrują liczne przykłady oparte o analizowany tekst. Kolejną poruszaną kwestią jest teoretyczna i praktyczna zasadność samego faktu sięgania po język współczesny, a w istocie po język potoczny w (...) przekładzie Pisma Świętego. Z teoretycznego punktu widzenia jest to jednoznacznie sprzeczne z tradycją wyznaczoną przez _Wulgatę _św. Hieronima, którego przekładowy język naruszał kanony łaciny cycerońskiej (a więc języka naturalnie brzmiącego dla ówczesnego wykształconego odbiorcy) w trosce o jak największą wierność wobec oryginału. Święty Hieronim zderzał łacinę ze strukturami składniowymi języka hebrajskiego, w wyniku czego powstała pewna nowa jakość, odbierana jeszcze długi czas później jako „dobroczynny zgrzyt językowy” (sformułowanie A. Bermana), prowadzący również do poszerzenia zasobów języka docelowego. Ta zasada została przyjęta w późniejszych katolickich przekładach Biblii, w tym w przekładzie ks. Jakuba Wujka, i odrzucona dopiero przez nową tradycję protestancką zainaugurowaną przez Marcina Lutra. Z praktycznego natomiast punktu widzenia wolno zadać pytanie o duszpasterską skuteczność używania takiego języka i sięganie do tradycji protestanckiej w sytuacji, gdy kościoły protestanckie Europy pustoszeją mimo propozycji „chrześcijaństwa ułatwionego”. (shrink)

Celem artykułu jest sformułowanie koncepcji przedsiębiorcy na podstawie dziedzin filozofii społecznej, odnoszących się do materialnych uwarunkowań życia jednostki w społeczeństwie, a więc do jej własności, bogactwa i ubóstwa, działania i pracy. Zarysowana zostaje kwestia wkładu myśli Thorsteina Veblena oraz Wernera Sombarta w teorię współczesnej przedsiębiorczości. Autor stawia tezę, że zaczątkiem przedsiębiorczości leżącej u źródeł współczesnego kapitalizmu jest samodzielność w zarabianiu na utrzymanie oraz, że współczesne przedsiębiorstwo kapitalistyczne oddziela się od swojego założyciela jako podmiot gospodarczy, dzięki czemu nie jest przez niego (...) ograniczane. (shrink)

Przekaz legendarnego Orfeusza już przez autorów starożytnych identyfikowany był z niejasną i trudną symboliką. Język ten, pomimo swojej niejasności, był najlepszą drogą do komunikacji pomiędzy bogami a ludźmi. Niniejszy artykuł jest kolejną próbą, na podstawie starożytnych przekazów, współczesnej literatury krytycznej i refleksji autora, opisania orfizmu: starożytnego fenomenu łączącego ze sobą przekaz religijny, filozoficzny, antropologię i teologię. Zjawisko to wciąż nie jest dostatecznie rozumiane, mimo, że odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu się mentalności i duchowości współczesnego człowieka. Orfizm jako starożytna via-religia do (...) zbawienia i samopoznania wymaga nieustających studiów bazujących wyłącznie na oryginalnych greckich tekstach, stanowiących niezgłębioną kopalnię wiedzy na temat religijności starożytnych Greków. (shrink)